Szkic Kingi Młynarskiej

Wkraczając w świat poetycki poszczególnego wiersza nie jesteśmy w stanie przewidzieć co oraz kogo tu napotkamy. Bo nie ma zapowiadającego treść tytułu, a i przebieg lirycznych zdarzeń często prowadzi do nieoczywistej puenty!

Bywa, że na tę „Ziemię, stację pod Słońcem, / dziurę zabitą dechami” zawita przybysz z bliżej nieokreślonej przestrzeni, nieustannie spotykamy tu „kosmitów pozastonożnych” czy „kosmitów ziemskich”. Samo zjawisko jest jednak tylko pretekstem do komentarza podmiotu na temat sytuacji bieżącej oraz kondycji świata i człowieka. Orliński pisze z niebywałą lekkością, z przekąsem, posługuje się m.in. delikatnym sarkazmem, toteż nie zawsze wiemy, czy w danym momencie jest poważny, czy może za jego wersami kryje się drwiący uśmiech.

Bo przecież humoru w tym tomie nie brakuje. Często jest przelotny, jako dodatek, sugestia czy równowaga dla swego rodzaju ciężaru treści. Czasem jednak (najpełniej widoczny w ostrej ironii) stanowi koncept wiersza – i tu żaden z czytelników nie ma już wątpliwości, że właściwie odgadł intencję autora.

Marcin Orliński lubi zabawy słowem, znaczeniem, rozmaite wieloznaczności i aluzje. Swój podmiot obdarzył naturą ryzykanta. „Ja” liryczne wygłasza śmiałe tezy, prowokuje, bada reakcje. Sięga głęboko do semantyki w swoich wyznaniach, udaremniając tym samym czytanie ich jedynie przez pryzmat wrażliwości czy emocjonalności. Poezja Późnego słońca to literatura do od-czytywania.

Poeta równie chętnie komunikuje się z odbiorcą poprzez symbole. To raczej łatwy kod do złamania. To służy do opowieści o tu i teraz, jak np. o pochłaniającym nas plastiku. Podmiot Orlińskiego uchyla też nieco ze swojej intymni. Wyznaje m.in.: „ja nie mam już duszy”; nie wstydzi się zwierzać również z rozmaitych słabości i niedomagań, z „rozwolnienia” czy „niewiedzy”.

Dużo tu także tematów współczesnych – podmiot chętnie podejmuje te palące zagadnienia, stawia sporo pytań, ale czy znajduje odpowiedzi?

Z pewnością podmiot lubi dużo wiedzieć. Wszystko go interesuje i chętnie wypowiada się na tematy ważne. Wydaje się, że nie do końca mu odpowiada nowoczesność, która coraz więcej wymaga od ludzi, nie dając zbyt wiele korzyści w zamian. To nie jest świat dla wrażliwych ludzi, chciałoby się powiedzieć. A podmiot czuje naprawdę sporo, choć czasem maskuje to kpiną, ironią czy uśmiechem. Swoją wrażliwość najpełniej bodaj objawia w wierszach o psach. Od razu wiemy, że mamy do czynienia z istotą czującą mocniej. Ale i tu, gdzie mowa o zwierzętach, Orliński wpuszcza strugę niejednoznaczności.

Takie są właśnie te wiersze! Angażują w pełni. Z każdej strony wyskakuje zadziorny podmiot i pyta: a tu? co miałem na myśli? a o co mi chodziło tam? na pewno o to? a może jeszcze o coś? i jeszcze? A my zatrzymujemy się w każdej z tych lirycznych przestrzeni – odkrywamy. Rozmyślamy, dopasowujemy i cieszy nas każda z potencjalnych możliwości. Z wdzięcznością więc taplamy się w słowach oraz otulamy nimi, albo przedzieramy w poszukiwaniu tych bardziej nam sprzyjających. Bo ja w Późnym słońcu czuję się jak na literackiej wyprawie – w jednym wierszu jest mi lepiej, inny gdzieś uwiera, jeszcze jakiś dezorientuje, a tu znów któryś rozwesela. A bywa, że i rozczulają mnie poetyckie wyznania, jak choćby to, w którym podmiot opisuje swoje osobiste uniwersum (*** jest nas troje) czy próbuje zdefiniować wewnętrzne ja (*** Co leci przeze mnie).

***

Na podłodze znajduję odgryzione
przez Rutę aglety. Jak się dowiaduję
od koleżanki, tak właśnie nazywają się

końcówki sznurowadeł.
Świat rozszerza się w chwili,
kiedy staje się go mniej. 

W Późnym słońcu perspektywa się zmienia. Sporo tu rozważań o (uogólniam) kosmosie. Potem obszar tych refleksji się zawęża do Ziemi, Warszawy, Saskiej Kępy, bloku oraz ogródka działkowego. I tu kolejne zaskoczenie. Ciekawe jest to, że gdy podmiot obserwuje świat z poziomu najmniejszego zakątka, swojej małej zielonej odskoczni, to pojawiają się refleksje o charakterze uniwersalnym. Jeśli wspomina wszechświat, nawiązuje do jego majestatu i nieskończoności – zwykle skupia się również na problemach jednostki w nim umieszczonej.

A z czym mierzy się człowiek w poezji Orlińskiego? Ano, z życiem. Nęka go codzienność w wymiarze osobistym (jakieś intymne sprawy, lęki, pragnienia, obserwacje, często zwątpienie czy zagubienie) oraz globalnym – powraca co rusz temat ochrony przyrody (w tym dobra zwierząt), polityki, relacji interpersonalnych, filozoficzne dociekania o miejscu ludzi w planie kosmicznym. Można się zachwycać tą swoistą przeplatanką spojrzenia mikro- i makro- w Późnym słońcu!

Jestem pod ogromnym wrażeniem spójności tego tomu. Wszystko jest tak przemyślane, że samo odkrywanie tych powiązań już daje wiele frajdy. Niżej napiszę o kilku, więc jeśli chcesz samodzielnie je odkryć, nie czytaj dalej.

***

Bardzo mi się podoba koncepcja i budowa tomu. Każdy z tekstów składa się ze strof trójwersowych, co ma spore znaczenie. Zamiast tytułów pojawiają się *** (słownie: trzy gwiazdki) – to łączy się z tematem kosmosu, ale też nawiązuje do graficzno-słownej istoty poezji, do zapisu tekstów pozbawionych tytułów. W jednym z utworów pojawia się nader trafne i interesujące określenie wiersza: „trzygwiazdkowy hotel dla słów”.

Rzecz jasna, odnosi się to do formatu, ale jest i pewnym żartem poety, a może nawet (kto wie…) w jakimś stopniu (auto)ironiczną analizą współczesnej poezji (trzy gwiazdki to taki średni standard).

A na końcu zamiast „spisu treści” znajduje się… „spis gwiazdek”!

Marcin Orliński napisał już sześć zbiorów wierszy. Ma też na koncie inne publikacje. Jest poetą, ale i krytykiem, redaktorem. Autorzy zazwyczaj chętnie dzielą się (żeby nie powiedzieć: chwalą) swoim dorobkiem. Orliński przeciwnie. Czytelnik ma szansę przeczytać mikroskopijną notkę biograficzną, ale najpierw musi jej dobrze poszukać.